Maarten van Buuren
“Genealogie van de moraal”
de herwaardering van alle waarden
Zondag 11 mei 14:30 uur
Friedrich Wilhelm Nietzsche (1844-1900) was een beroemde en invloedrijke Duitse filosoof, dichter en filoloog. Nietzsche heeft een korte tijd theologie gestudeerd aan de universiteit van Bonn. Maar hij verloor zijn geloof en stapte over op filologie, waardoor hij vertrouwd raakte met de klassieke literatuur en filosofie. Hij vervolgde die studie aan de universiteit van Leipzig. In 1869 werd hij in Bazel hoogleraar aan de universiteit. Tijdens zijn hoogleraarschap verslechterde Nietzsches gezondheid aanzienlijk, hij werd nagenoeg blind en kon zijn taken niet langer mee uitvoeren. In 1879 gaf Nietzsche zijn positie op en vanaf die tijd leefde hij als vrije filosoof, voortdurend op zoek naar de ideale klimatologische omstandigheden die zijn gezondheid konden bevorderen.
Een van Nietzsches meest bekende werken is ‘Also sprach Zarathustra’, dat na de Bijbel het meest gelezen boek van de Duitse soldaten aan het front tijdens de Eerste Wereldoorlog was. In het begin van de twintigste eeuw had Nietzsche veel invloed op diverse Duitse dichters. Nietzsches filosofie werd ook misbruikt door het opkomende nazisme, krachtig gesteund door zijn zus Elisabeth. Zij had namelijk de vrijheid genomen veel van Nietzsches werk te herschrijven, op zodanige manier dat het nazi-vriendelijker werd. Na de Tweede Wereldoorlog werd zijn filosofie 'gedenazificeerd'. In de voormalige DDR waren zijn boeken tot aan de val van de Muur verboden.
Friedrich Nietzsche begon als briljante hoogleraar filologie en maakte naam met De geboorte van de tragedie (1872), maar brak pas echt door toen hij de academische wereld verliet. In de tien jaar van zijn nomadische bestaan – tussen zijn ontslag als hoogleraar klassieke talen in Basel (1879) en zijn val in de waanzin (1889) – schreef Nietzsche in een explosie van scheppingskracht een ongeëvenaard filosofisch oeuvre bij elkaar. De vrolijke wetenschap (1882), Aldus sprak Zarathoestra (1883-1885), Voorbij goed en kwaad (1886) en Genealogie van de moraal (1887) vormen de hoogtepunten van deze creatieve eruptie.
In Genealogie van de moraal, verschenen 1887, betoogt Friedrich Nietzsche dat goed en kwaad waarden zijn die van periode tot periode en van land tot land verschillen. In de oudheid bestond het ‘goede’ uit eigenschappen zoals moed, strijdvaardigheid, expansiedrift en oorlog voeren. De machthebbers legden deze moraal op aan het volk. ‘Slecht’ waren in hun ogen de morele waarden van de ondergeschikten: medelijden, nederigheid en schuldbewustzijn. Later keerde de joods-christelijke moraal deze waarden om. Medelijden en nederigheid werden verheven tot het ‘goede’; moed en expansiedrift werden gedevalueerd tot het ‘kwaad’.
Nietzsche pleit een herstel van de oorspronkelijke betekenis van goed en kwaad. De inzet van zijn boek is een herwaardering van alle waarden.


Prof. dr. Maarten van Buuren (Maassluis 1948) is emeritus hoogleraar Moderne Letterkunde aan de Universiteit Utrecht. Hij is auteur van wetenschappelijke en populariserende werken, essays, romans en heeft ook enkele filosofische werken vertaald.
Maarten van Buuren studeerde Frans en Nederlands aan de Rijksuniversiteit Groningen. In 1986 promoveerde hij aan het Instituut voor Algemene Literatuurwetenschap in Nijmegen op een proefschrift over de metaforiek in Les Rougon-Macquart van Emile Zola. In 1988 werd hij benoemd tot hoogleraar Moderne Letterkunde aan de Universiteit van Utrecht.
Van Buuren stelde een bundel over Baudelaire samen, en schreef een nawoord bij Artaud, Kwetsbaarheid van de geest.
Hij is een productief essayist, een veelzijdig vertaler en een veel beluisterd docent. Van Nietzsche vertaalde hij Voorbij goed en kwaad (2023). Het dionysische wereldbeeld (2024) en Genealogie van de moraal (2024).
Filosofiecafé Wageningen
De lezingen vinden plaats bij: THUIS
Stationsstraat 32
Wageningen
Entree: € 10,-
Leden Humanistisch Verbond: € 8,-
Studenten: € 5,-
Scholieren: gratis
N.B.: betalen alleen contant
